Będąc oddziałem Muzeum Karkonoskiego w Jeleniej Górze – bolkowska warownia jest miejscem szeroko rozumianej działalności muzealnej i popularyzatorskiej. Prowadzone są tam również systematyczne prace remontowe i konserwatorskie, mające na celu zachowanie walorów historycznych tego unikalnego zabytku.
W roku 2023, po utworzeniu w strukturach Muzeum Karkonoskiego Działu Archeologii, jednym z jego celów stało się rozpoznanie archeologiczno-architektoniczne zamku w Bolkowie, przy użyciu nowoczesnych metod badawczych i weryfikacja wyników ostatnich dużych badań tego obiektu, które miały miejsce w latach 50. ubiegłego wieku.
Doprowadziło to do podjęcia w tym samym roku współpracy między Muzeum Karkonoskim a Instytutem Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz Wydziałem Architektury Politechniki Wrocławskiej. Efektem tej współpracy było wdrożenie projektu interdyscyplinarnych badań archeologiczno - architektonicznych na Zamku w Bolkowie, które rozpoczęły się w lipcu 2023 r.
Badania z dużym rozmachem
Prace badawcze prowadzone były pod kierownictwem dr. Stanisława Wilka, kierownika Działu Archeologii Muzeum Karkonoskiego w Jeleniej Górze i dr. Przemysława Nocunia z Zakładu Archeologii Średniowiecza i Czasów Nowożytnych Instytutu Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Wzięli w nich udział studenci Instytutu Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz pracownicy Działu Archeologii Muzeum Karkonoskiego i wolontariusze z działającego przy Muzeum Klubu Młodych Archeologów.
Równocześnie z badaniami wykopaliskowymi na zamku trwały „Letnie warsztaty” studentów Wydziału Architektury Politechniki Wrocławskiej, którymi kierowała prof. dr hab. inż. arch. Małgorzata Chorowska - wybitna znawczyni średniowiecznej architektury obronnej i rezydencjonalnej.
Wyjątkowe odkrycia
Już pierwszy sezon badań przyniósł interesujące wyniki. Wstępnie usystematyzowano i zweryfikowano dane dotyczące kolejnych faz budowy i rozbudowy zamku, wskazując na prawdopodobnie większy niż dotychczas sądzono udział w jego powstaniu księcia Bolesława Rogatki.
Na głównym dziedzińcu zamku odkryto fragmenty fundamentów nieznanej dotąd średniowiecznej budowli. Pozyskano również dużą ilość zabytków ruchomych: fragmentów późnośredniowiecznej i nowożytnej ceramiki, naczyń szklanych, szyb okiennych wraz z ołowianymi ramkami, a także przedmiotów metalowych (żelaznych grotów bełtów kuszy, różnego rodzaju okuć, żelazną i srebrną sprzączkę do pasa, ozdobne srebrne szpile oraz dwie ołowiane plomby).
Jednym z najciekawszych odkryć, dokonanym w południowo-wschodniej części zamku – w wykopie założonym między murem obwodowym a wieżą ostatecznej obrony – było odnalezienie ponad czterech tysięcy fragmentów późnorenesansowych i barokowych kafli piecowych. Wyklejone w toku prac konserwatorskich kafle ozdobione były m.in. przedstawieniami władców Polski i Danii - w tym króla Zygmunta III Wazy.
Duża konferencja
W kwietniu 2024 roku Muzeum Karkonoskie w Jeleniej Górze na kilka dni stało się forum wymiany wiedzy na temat dziejów sudeckich zamków. W konferencji pt. „Zamki w Sudetach. Podsumowanie wyników badań z lat 2010-2023”, przygotowanej we współpracy z Instytutem Archeologii UJ oraz Wydziałem Architektury Politechniki Wrocławskiej, oprócz reprezentantów organizatorów, wzięli udział m.in. przedstawiciele Instytutu Archeologii Uniwersytetu Wrocławskiego, Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Wrocławskiego, Katedry Archeologii Uniwersytetu w Hradec Kralove, Wydziału Architektury Politechniki Poznańskiej, Instytut Etnologii i Antropologii Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu, Wydziału Rzeźby i Mediacji Sztuki Akademii Sztuk Pięknych we Wrocławiu oraz Instytutu Biologii Środowiskowej Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu, a także naukowcy z Muzeum Miedzi w Legnicy, Muzeum Regionalnego w Lubaniu oraz z instytucji zarządzających zamkami Książ, Wleń i Grodziec, przedstawiciele fundacji i prywatnych firm archeologicznych, właściciele zamków. Jednym z celów konferencji było przedyskutowanie w środowisku ekspertów pierwszych wyników badań na bolkowskim zamku.
Druga część badań
22 lipca bieżącego roku rozpoczął się drugi sezon badań interdyscyplinarnych na zamku w Bolkowie. Podobnie jak w roku ubiegłym kierownikami prac archeologicznych są dr Stanisław Wilk i dr Przemysław Nocuń, zaś obozem badawczym studentów Wydziału Architektury Politechniki Wrocławskiej kieruje prof. dr hab. inż. arch. Małgorzata Chorowska.
W 2024 roku prace kontynuowane są w obu wspomnianych wyżej wykopach. Już pierwszy tydzień przyniósł kolejne ciekawe odkrycia. Pozyskano kolejne kafle, które pozwalają na coraz dokładniejsze studia nad wyglądem dawnych pieców zamkowych. Poszerzony wykop na dziedzińcu głównym odsłonił przed archeologami pozostałości kolejnych konstrukcji o średniowiecznej i nowożytnej metryce, a także poziomów użytkowych zamku – w tym fragmenty oryginalnego średniowiecznego bruku.
Trwające badania zaowocowały również bardzo dużą ilość zabytków. Wśród nich na wyróżnienie zasługują średniowieczne groty bełtów kuszy, liczne okucia i gwoździe żelazne, fragmenty średniowiecznych i nowożytnych naczyń ceramicznych oraz szklanych. Zabytkami o szczególnych walorach ekspozycyjnych są dwie srebrne monety z XVI wieku oraz średniowieczna kościana kostka do gry.
