W leczeniu główną rolę odgrywa mikroflora jelitowa, która zasiedla początkowy odcinek jelita cienkiego. Zaburzenia w jej składzie są główną przyczyną powstawania IBS. Pomoże odpowiednio dobrana terapia probiotykami. Ma tutaj znaczenie nie tylko gatunek bakterii, ale przede wszystkim ich szczep. Sens ma terapia celowana, dobrana dla każdego indywidualnie po wcześniejszym wykonaniu badaniu profilu mikroflory jelitowej. O szczegóły należy zapytać lekarza.
Drugą istotną sprawą jest to, co jemy, a w zasadzie czego nie jemy. Generalnie zaleca się, by dieta była łatwo strawna i stosując ją niektórzy odczują wyraźną poprawę, ale często to za mało. Na pewien czas trzeba wykluczyć z jadłospisu węglowodany, które w jelitach łatwo fermentują i z których powstają gazy , tzw. FODMAP ( od ang. fermentable oligosaccharides, disaccharides, monosaccharides and polyols ).
Temat nie jest prosty, gdyż żywność zawierająca duże ilości FODMAP jest powszechna i codziennie gości na naszych stołach. Dieta może okazać się dla niektórych z nas trudna do zrealizowania. Na szczęście nie jest to dieta docelowa. Faza eliminacyjna trwa od 4 do 6 tygodni, tyle, by jelita zdążyły odpocząć. Nie należy jej przeciągać, bo ograniczenia dietetyczne mogą doprowadzić do niedoborów.
Poniżej ściąga przedstawiająca produkty do wyeliminowania i te dozwolone:
1. Produkty zbożowe:
Wykluczone: pszenica i żyto, pieczywo z tych zbóż, płatki żytnie, wszystkie płatki śniadaniowe z pszenicy, makarony z pszenicy, również z pszenicy twardej, płatki owsiane błyskawiczne, płatki kukurydziane, ryż ekspandowany, amarantu ekspandowany, mąka pszenna i żytnia, otręby
Dozwolone: ryż, komosa ryżowa, kasza jaglana, pieczywo z mąki orkiszowej lub owsianej na zakwasie, pieczywo bezglutenowe, mąka orkiszowa przesiana, mąka gryczana, mąka kukurydziana, mąka z komosy ryżowej, mąka ziemniaczana. W ograniczonych ilościach: płatki owsiane (do 50 g), wafle ryżowe (do 4 szt.)
2. Warzywa:
Wykluczone: Nasiona roślin strączkowych, cebula czosnek, por, kalafior, karczochy, buraki, kapusta, soja, grzyby, brokuły łodygi, bataty, seler naciowy, suszone pomidory.
Dozwolone: kapusta pekińska, cykoria, kabaczek, bakłażan, marchewka, ogórki, pomidory, jarmuż, koper, imbir, dynia, ziemniaki, szpinak rzepa, seler korzeniowy, kalarepa, pasternak, pietruszka, papryka czerwona, szczypiorek, rukola, sałata masłowa, lodowa, radicchio, wodorosty (nori). Produkty dozwolone w ograniczonych ilościach: brukselka (75 g), ciecierzyca (1/4 kubka), cukinia (do 70 g), brokuły kwiaty )do 270 g), brokuły całe (do 90 g), pomidory do 250 g, kapusta czerwona (do 140 g), kapusta bok choi (do 150 g)
3. Owoce:
Wykluczone: arbuz, jabłka, morele, awokado, jeżyny, nektarynki, brzoskwinie, wiśnie, porzeczki, gruszki, śliwki, daktyle, liczi, figi, granaty, grejpfruty, owoce suszone, owoce z puszki.
Dozwolone: truskawki, klementynki, mandarynki, winogrona, smoczy owoc, cytryny, ananas, kiwi, pomarańcze, rabarbar, karambola. Dozwolone w ograniczonych ilościach: niedojrzałe banany (do 125 g), suszone banany (do 20 sztuk), borówki i jagody )do 60 g), melony (do 140 g)
4. Mleko i produkty mleczne:
Wykluczone: mleko krowie, kozie, ricotta, twaróg zwykły, ser haloumi, maślanka.
Dozwolone: mleko krowie bez laktozy, jogurt z krowiego mleka bez laktozy, jogurt z koziego mleka, serek wiejski, ser kozi pleśniowy, ser camembert, brie, chedar, parmezan, szwajcarski i inne twarde, mozzarella, feta, masło.
5. Orzechy i przetwory:
Wykluczone: migdały, orzechy laskowe, mąka migdałowa, siemię lniane, kmin, woda kokosowa, wiórki kokosowe
Dozwolone: masło orzechowe arachidowe, mak, orzechy arachidowe, orzechy makadamia, jogurt kokosowy, mleko migdałowe, mleko z orzechów makadamia.
6. Inne produkty:
Wykluczone: miód, słodziki zawierające ksylitom, mannitol, sorbitol, dżemy z zabronionych owoców, cukier trzcinowy, syrop fruktozowy i glukozowy, czekolada mleczna i biała, lody, przetworzone mięso – należy sprawdzić skład).
Dozwolone: oleje i oliwa, ocet jabłkowy, mięso, ryby, jaja, owoce morza, musztarda, majonez, oliwki zielone i czarne, dżem truskawkowy, cukier z buraka, stewia, aspartam, czysty syrop klonowy bez dodatku syropu fruktozowego, czekolada gorzka (do 90g), kakao sól, przyprawy: oregano, bazylia, mięta, tymianek, kolendra, żelatyna, herbata miętowa, zielona, biała, sok pomidorowy, w ograniczonych ilościach kawa naturalna i czarna herbata.
Poprawa powinna nastąpić po 4 tygodniach, niekiedy można okres eliminacji produktów bogatych w FODMAP wydłużyć, lecz maksymalnie do 6 tygodni. Dłuższe stosowanie może być niebezpieczne. W diecie może zabraknąć wapnia, cynku, żelaza, kwasu foliowego, witamin z grupy B. Należy pamiętać, że wiązki chemiczne, które wykluczyliśmy są zdrowym jelitom niezbędne do utrzymania prawidłowej mikroflory, dlatego tak ważne jest powtórne ich wprowadzenie. Po fazie eliminacyjnej należy włączać małe ilości produktów wcześniej wykluczonych i obserwować, co się dzieje z naszymi jelitami. Porcje powinny być niewielkie. Nie wprowadzajmy też wszystkiego od razu. Powinno się wybrać produkty zawierające jeden wykluczony składnik, np. fruktozę. Możemy wybrać na początek: mango, miód najlepiej, suszone pomidory lub świeże figi. Trzy dni testowania produktu bez wcześniejszych objawów, oznaczają sukces. Nie powinny nas niepokoić gazy, to normalny objaw prawidłowej fermentacji w jelitach.
Niestety jest niewielka grupa ludzi z zespołem jelita drażliwego, którym dieta nie pomoże. Nie pomoże też osobom z niezdiagnozowaną celiakią, warto odwiedzić wtedy specjalistę.
Agnieszka Piec, dietetyk i psychodietetyk w Green Diet
