Prawidłowe funkcjonowanie stawu kolanowego zależy od wielu czynników. Jednym z najważniejszych jest jego tzw. stabilność. Kluczowym elementem niezbędnym do jej zachowania są więzadła krzyżowe. Wyróżniamy więzadło krzyżowe przednie i tylne. Ich nazwa związana jest z charakterystycznym położeniem. Krzyżują się one w swoim przebiegu wewnątrz stawu.
Jak może dojść do uszkodzenia więzadła krzyżowego?
Najczęstszą przyczyną jest oczywiście uraz. W przeważającej większości uraz sportowy np. podczas jazdy na nartach , grze w piłkę nożną, piłkę ręczną, siatkówkę, koszykówkę, tenisa.
Ale może to by także uraz w życiu codziennym. Cześć „banalnych” skręceń kolana może prowadzić do niestabilności.
Czym grozi uszkodzenie więzadła krzyżowego przedniego?
Uszkodzenie więzadła krzyżowego upośledza funkcję kolana, czyniąc je niestabilnym. Skutki tego faktu są nie tylko natychmiastowe (obrzęk, ból, trudności w chodzeniu) ale przede wszystkim dają się odczuć w okresie późniejszym. Pacjent ma uczucie „uciekania” kolana, niepewności przy chodzeniu, uczucia strachu, że nie może pewnie stanąć. Najważniejsze jest jednak to ,co dzieje się wewnątrz stawu. W przypadku uszkodzenia więzadła krzyżowego przedniego staw pracuje w nadmiernym zakresie, co powoduje szybsze zużywanie się innych jego elementów, jak łąkotki i chrząstka stawowa. Wpływa to ujemnie na stan stawu i może prowadzi do jego nieodwracalnych uszkodzeń.
Co należy w takim razie robić,żeby uniknąć tej sytuacji?
Przede wszystkim po każdym, nawet banalnym urazie kolana, należy udać się do ortopedy celem oceny, czy nie doszło do uszkodzeń wewnątrzstawowych. Dotyczy to nie tylko więzadła krzyżowego, ale także łąkotek (o czym opowiemy niedługo). Badaniem możemy stwierdzić bardzo wiele i na tej podstawie odpowiednio zareagować. W przypadku wątpliwości specjalista ma do dyspozycji rezonans magnetyczny lub USG, żeby potwierdzić postawioną diagnozę.
Jak leczy się uszkodzone więzadło?
Leczenie tego typu uszkodzeń jest tylko operacyjne. Uszkodzone więzadło krzyżowe przednie nie ma szansy na naprawę po leczeniu zachowawczym takim jak unieruchomienie w gipsie czy ortezie.
A więc natychmiastowa operacja?
Tu sprawa jest nieco bardziej skomplikowana. Operacja przebiega najczęściej dwuetapowo. Pierwszym etapem jest zawsze wykonanie artroskopii stawu. Jest to etap niezbędny do dalszego postępowania.Podczas artroskopii nie tylko oceniamy stopień uszkodzenia więzadła, ale także ewentualne uszkodzenia innych struktur, takich jak łąkotki i chrząstka stawowa. Należy pamiętać, że tzw. izolowane uszkodzenia więzadła krzyżowego przedniego zdarzają się niezwykle rzadko. Najczęściej połączone są z uszkodzeniem innych elementów , których naprawą musimy się zając jak najszybciej. Sama naprawa uszkodzonego więzadła następuje w drugim etapie.
Dlaczego nie operujemy od razu?
Istnieje tylko jedne wskazanie do natychmiastowej rekonstrukcji uszkodzonego więzadła. Jest ono związane z jego charakterystycznym uszkodzeniem z oderwaniem fragmentu kostnego. W takim przypadku doszywamy je od razu. W większości przypadków uszkodzone więzadło zastępujemy zupełnie nowym elementem. Wykonanie tego typu procedury bezpośrednio po urazie pogarsza rokowanie i niezwykle utrudnia rehabilitację. Pacjenta i jego kolano należy dokładnie przygotować do tej operacji.
Na czym polega przygotowanie do rekonstrukcji i jak długi jest to okres?
Tak jak już wspomniałem zawsze zaczynamy od artroskopii stawu kolanowego i naprawie potencjalnych dodatkowych uszkodzeń. Następnie „wyciszamy” kolano, dbając jednocześnie o odzyskanie jego pełnej ruchomości. Zależy nam także na pełnym i prawidłowym funkcjonowaniu mięśni uda ,które po urazie ulegają zanikowi. Można przyjąć, że przygotowanie kolana do operacji plastyki więzadła krzyżowego przedniego zabiera około 4-6 miesięcy. Nie powinno to być jednak więcej niż rok ,gdyż po tym okresie możemy już mieć do czynienia ze zmianami wtórnymi w zakresie chrząstki stawowej utrudniającymi leczenie.
A sama operacja?
Podczas operacji musimy zastąpić uszkodzone więzadło nowym, tak samo wydolnym elementem. Jak już wspomniałem , poza jednym przypadkiem, niemożliwe jest jego zeszycie. Do tego celu wykorzystujemy różnego rodzaju przeszczepy. Ich dobór dokonywany jest przez lekarza ortopedę na podstawie wielu czynników a także osobistego doświadczenia. W dużym skrócie można powiedzieć ,że najczęściej stosujemy przeszczep z więzadła rzepki lub mięśnia półścięgnistego. Wprowadzamy go na miejsce uszkodzonego więzadła i stabilizujemy przy pomocy odpowiednich śrub lub innych elementów. Zabieg do którego kiedyś należało „otworzyć” staw kolanowy obecnie wykonujemy mało inwazyjną techniką artroskopową.
Czy po zabiegu operacyjnym wymagana jest rehabilitacja?
Jest ona nie tyle wymagana co niezbędna. Jej ustalenie jest indywidualnie dobrane , zależne od metody operacyjnej i doboru przeszczepu. Rehabilitacja rozpoczyna się już na oddziale i trwa około 4-6 miesięcy. Przebiega cały czas pod kontrolą specjalisty ortopedy i rehabilitanta. Jej znaczenie jest tak samo ważne jak przeprowadzonej operacji. Najnowsze urządzenia stosowane w rehabilitacji po plastyce więzadła krzyżowego przedniego wykorzystują technikę komputerową do ustalania odpowiednich obciążeń i ich parametrów. Bez względu jednak na ilość techniki nadal najważniejszą rolę odgrywa doświadczenie zespołu operacyjnego i rehabilitacyjnego.
Dr Wojciech Patkowski - ortopeda
Centrum Ortopedii i Traumatologii Sportowej KCM
