Kaplica św. Wawrzyńca
Decyzję o budowie kaplicy na Śnieżce podjął hrabia Krzysztof Schaffgotsch właściciel Cieplic i zamku Chojnik. Prace rozpoczęto w 1655 r. pod nadzorem Bartłomieja Nantwiga z Gryfowa Śląskiego. 10 sierpnia 1681 r. opat Bernard Rosa z Krzeszowa dokonał poświęcenia kaplicy. Od tego czasu zaczęto regularnie odprawiać nabożeństwa aż do kasaty (likwidacji) klasztoru cystersów w Cieplicach w roku 1810.
Budowa takiego obiektu w tak trudnym i niedostępnym miejscu stanowiła dodatkowe podkreślenie praw Polaków do tego terenu. Wydarzenie to miało również szczególne znaczenie dla rodu Schaffgotschów, który niedawno spotkał się z niechęcią ze strony cesarza.
W ramach tej niechęci cesarz skonfiskował cały majątek karkonoski, sprzedając go czeskiemu rodowi Czerninów. Po odzyskaniu swoich dóbr w 1649 roku, Christof Schaffgotsch podjął decyzję o wzniesieniu kaplicy, aby udokumentować swoje prawa do tych ziem.
Leśniczy się nie zgadza
28 kwietnia 1653 roku rozpoczął prace nad projektem, jednak szybko napotkał na opór ze strony leśniczego Humprechta Czerniny, co doprowadziło do cesarskiego sądu. Po 12 latach oczekiwania na odpowiedź, hrabia Schaffgotsch wznowił prace, zawierając umowę z mistrzem murarskim Bartłomiejem Nantwigiem z Gryfowa. Mimo licznych trudności finansowych i innych przeszkód, prace nad kaplicą zakończono po czternastu latach.
Kaplica przyciągnęła licznych pielgrzymów, którzy przybywali, aby uczestniczyć w nabożeństwach. Wśród podróżnych byli m.in. Goethe oraz późniejszy prezydent USA John Quincy Adams.
W 1810 roku zaprzestano odprawiania nabożeństw w kaplicy, co doprowadziło do jej opustoszenia. Czternaście lat później handlarz skór Karol Siebenhaar zdecydował się przekształcić nieczynny obiekt w schronisko dla turystów, oferując wędrowcom ciepły posiłek, nocleg i schronienie aż do 1840 roku.
Malowidła i odpust
Dziś kaplica średnicę 7 metrów i wysokości 14 metrów, z kwadratowym przedsionkiem. Sklepienie zdobią malowidła z lat osiemdziesiątych XIX wieku. Wyposażenie obejmuje skromny ołtarz oraz figury Matki Bożej, św. Wawrzyńca i św. Wojciecha. W przedsionku znajdują się tablice pamiątkowe i epitafium z 1828 roku Jana Pieniążka-Odrowąża.
W 1981 roku, z okazji 300-lecia kaplicy na Śnieżce, obecny przewodniczący Sejmiku Dolnośląskiego Jerzy Pokój zaproponował ustanowienie 10 sierpnia, dnia odpustu ku czci św. Wawrzyńca, jako święta przewodników sudeckich. Wniosek zaakceptowali Zarząd i prezes Leszek Krzeptowski. Z czasem do święta przyłączyli się ratownicy GOPR, Straż Graniczna i służby Karkonoskiego Parku Narodowego, czyniąc z tego dnia wspólne święto ludzi gór.
Budują kolejne schroniska
Wracając do historii... W 1850 roku podjęto decyzję o budowie pierwszego prawdziwego schroniska na Śnieżce oraz o renowacji kaplicy, którą ponownie poświęcił kardynał Henryk Förster z Wrocławia. Niestety, obiekt ten spłonął w 1857 roku, jednak pięć lat później wzniesiono nowe schronisko, które funkcjonowało aż do 1967 roku.
Budynek ten od roku 1857 mieścił najwyżej położoną w Prusach agencję pocztową, w której wydana została pierwsza na świecie widokówka.
W 1868 roku po stronie czeskiej wybudowano drugie schronisko, które funkcjonowało do lat 80. XX wieku, a w 2004 roku zostało rozebrane ze względu na zły stan techniczny.
Ród Pohlów przez 70 lat zarządzał oboma schroniskami, zapewniając całoroczne funkcjonowanie tylko Czeskiej Boudzie. W 1912 roku na południowym zboczu Śnieżki zbudowano stację pomp wodnych, która działała do zimy 1956-1957. Oba schroniska zamknięto podczas I wojny światowej z powodu braku personelu. Chwilę przed rokiem 1938 na najwyższym szczycie Karkonoszy ustawiono masywny słup geodezyjny po stronie czeskiej.
Pierwsze obserwacje meteorologiczne
Obserwacje meteorologiczne na Śnieżce rozpoczęto w 1824 roku, kiedy Karol Siebenhaar zamontował w Kaplicy Św. Wawrzyńca barometr i termometry. Pomiary te, rozszerzone później o wysokość opadów, kierunek wiatru, wilgotność powietrza, elektryczność atmosfery oraz czas wschodów i zachodów słońca, były prowadzone do 1934 roku.
5 lipca 1827 roku zdecydowano o ciągłych obserwacjach klimatycznych w miesiącach letnich, które zostały przerwane 16 sierpnia 1834 roku przez burzę, w której zginął turysta, a przyrządy meteorologiczne zostały zniszczone. Friedrich Sommer później prowadził sporadyczne pomiary, ale brak jest zachowanych notatek z tego okresu. W 1880 roku wznowiono regularne obserwacje w czeskim schronisku, a w 1886 roku rozszerzono je o rejestrację ciśnienia atmosferycznego.
W 1897 roku rozpoczęto budowę pierwszego obserwatorium na Śnieżce, z inicjatywy Instytutu Meteorologicznego w Berlinie. Pomiary atmosferyczne rozpoczęto 1 lipca 1900 roku, choć brak odpowiedniej drogi wymagał ręcznego transportu notatek. Obserwatorium, wyposażone w najwyższej klasy sprzęt, stało się jedną z najdroższych inwestycji w Europie. Prowadzono w nim obserwacje zjawisk takich jak ognie św. Elma i szadź.
Kierownik ocalił obserwatorium
Pod koniec wojny planowano zniszczyć obserwatorium, ale dzięki staraniom kierownika Glassa oraz sprzyjającym warunkom, udało się je ocalić. Po 1945 roku Śnieżka znalazła się na granicy polsko-czechosłowackiej. 17 maja 1945 roku obserwatorium zostało przejęte przez czeskich partyzantów, a 16 lipca 1945 roku polska służba meteorologiczna przejęła kontrolę, umożliwiając dalsze obserwacje.
Obserwatorium często wymagało remontów ze względu na trudne warunki atmosferyczne. W 1949 roku zaprojektowano nowy obiekt, którego budowę rozpoczęto w 1969 roku. Borykano się z wieloma perypetiami o czym będzie można przeczytać w części drugiej...
