Piątek, 15 listopada
Imieniny: Alberta, Leopolda
Czytających: 9948
Zalogowanych: 45
Niezalogowany
Rejestracja | Zaloguj

Jelenia Góra: Kraty kaplic grobowych przy Kościele Łaski

Środa, 7 września 2022, 11:25
Autor: Stanisław Firszt
Jelenia Góra: Kraty kaplic grobowych przy Kościele Łaski
Fot. Archiwum S. Firszta
Jeden z najpiękniejszych i najlepiej zachowanych na Śląsku zabytków sepulklarnych epoki baroku stanowi zespół 18 kaplic nagrobnych przy Kościele Łaski w Jeleniej Górze (Kościół Św. Krzyża).

Powstały one w XVIII wieku na zamówienie najbogatszych rodzin kupieckich miasta tzw. „panów woali”. Bogaty wystrój architektoniczny tych niewielkich przecież budowli, zapierał dech w piersiach i był powodem zachwytu oraz zazdrości i uszczypliwych uwag ludzi, których na takie kaplice nie było stać. Cmentarz z kaplicami był podziwiany i odwiedzany nie tylko przez przyjezdnych, ale również przez mieszkańców miasta, którzy byli dumni z tego miejsca. Kronikarz J. Hensel w 1797 roku napisał iż: „cmentarz należy do najpiękniejszych i najprzyjemniejszych, i że (…) wielu ludzi z przyjemnością chodzi tam na spacery, albo odwiedza groby bliskich”.

Tę najpiękniejszą ewangelicką nekropolię na Śląsku i w całych Niemczech podziwiał, m.in.: John Quincy Adams przyszły prezydent Stanów Zjednoczonych, który odwiedził Jelenią Górę w 1800 roku. Oprócz samych kaplic najpiękniejsze i godne podziwu były żelazne, kute kraty ozdobne, które stanowiły przeważnie dwuskrzydłowe drzwi zamykające wejścia.

Cmentarz funkcjonował od XVIII, przez niemal cały XIX wiek, aż do roku 1874-1876, kiedy to założono jeden komunalny cmentarz przy dzisiejszej ul. Sudeckiej. Nie znaczy to, że nekropolia przy kościele uległa jakiejś zagładzie. Nic podobnego, groby były odwiedzane przez rodziny i mieszkańców Jeleniej Góry. Cmentarz jako całość z pięknymi kaplicami był nadal atrakcją dla turystów z całych Niemiec. Założono nawet Związek Rodzin, które dbały o znajdujące się tam groby. Wszystko zmieniło się po 1945 roku. Cmentarz pozbawiony opieki dawnych mieszkańców Hirschbergu stał się obiektem dewastacji i aktów wandalizmu. Powalano pomniki i krzyże, zasypywano śmieciami grobowce, potłuczono wiele epitafiów i rzeźb.

Gdy zabrakło potomnych, groby zaczęły się zapadać i niszczeć, ale to jeszcze nie to samo, co zaplanowane i systematyczne likwidowanie miejsc pochówku, często o sporej wartości artystycznej i zamienianie ich w parki. Od razu nasuwa się pytanie o reakcję na to społeczeństwa, tak dumnie zapalającego świeczki na grobach w Święto Zmarłych. Niestety było ciche przyzwolenie.

Tak stało się w Jeleniej Górze. Bez sprzeciwu społecznego najpierw wandale rujnowali i bezcześcili groby na wszystkich „obcych” cmentarzach na terenie całego miasta, a w latach 70 XX wieku oficjalnie zlikwidowano, a właściwie zniwelowano wiele cmentarzy (ewangelickich, żydowski) sadząc na ich miejscu trawę i drzewa lub prowadząc przez ich teren ulice i zakładając parkingi.

Cmentarz przy Kościele Łaski padł ofiarą takich właśnie działań. To, czego nie zniszczyli wandale, „zabezpieczyły” ówczesne władze, wykorzystując np.: elementy wystroju tej nekropolii zupełnie do innych celów. Szczególnie zainteresowano się ozdobnymi kratami wejściowymi do kaplic grobowych. Właściwie dokładnie nie wiadomo kiedy zostały one wymontowane i przewiezione do Warszawy. Na 19 kratowych wejść do kaplic trzy zaginęły jeszcze w XIX wieku (z grobowców rodziny Glogerów. Menzlów, Adolphów, von Beuchell, von Uechtritz). Następnych kilkasześćzaginęło zaraz po 1945 roku (z grobowców rodzin: Schneiderów, Tietzów, Mohrenfeld -Thomannów, Sparrów, Kühnów, Erfurtów, Ihlów i Streit-Tielichów).

Kraty z pozostałych kaplic grobowych (9), jak już wspomniano wyżej zabrano do Warszawy, do odbudowującej się Katedry Polowej Wojska Polskiego (katedra uległa całkowitemu zniszczeniu podczas powstania warszawskiego w 1944 roku). Z elementów tych krat z jeleniogórskich grobowców zbudowano przegrodę oddzielającą zasadnicze części świątyni.

Portal wejściowy przez to przepierzenie zmontowano z wrót kaplicy grobowej Martensów. Pozostałe elementy zbudowano z krat zdobiących niegdyś wejścia do kaplic grobowych jeleniogórskich mieszczan: Glafeyów, Schäfferów, Winklerów, Franzów, Baumargartenów, Holzhansenów, Kätzerów, Trallesów, Hessów, Ulmammów-Kunzów.

Wszystkie uroczystości państwowe w Polsce dotyczące Wojska Polskiego zaczynają się w tej świątyni, ale niewiele osób wie, skąd pochodzą piękne kraty, które oddzielają jej część wejściową od nawy głównej. Wszystkie uroczystości państwowe w Jeleniej Górze związane z Wojskiem Polskim odbywają się na grobach (nie było ekshumacji) byłego cmentarza ewangelickiego przy Kościele Łaski. „Lepsze to” od faktu, że jeszcze kilkanaście lat temu na terenie tego cmentarza założono plac zabaw dla dzieci (ale dzięki Bogu szybko go zlikwidowano).

Nieżyjący już dyrektor Instytutu Zachodniego w Poznaniu Jerzy Mazur w swojej książce o Ziemiach Zachodnich napisał: „To co uczyniliśmy z poniemieckimi cmentarzami było barbarzyństwem. Likwidacja cmentarzy w latach 60. i 70., to smutny, tragiczny fakt naszej przeszłości. Polacy, mający wiele pretensji do wschodnich sąsiadów o traktowanie polskich mogił, sami także dopuścili się wielu zaniedbań.”

Także nieżyjący prof. J. Kolbuszewski o niszczeniu cmentarzy pisał tak: „Niszczący cmentarze wandalizm, jeżeli nie jest przejawem samej tylko bezprzykładnej głupoty, zwykle miewa silne nacechowania ideologiczne. Każdy świadomy jej przejaw, każda skuteczna bądź nieudana – próba dewastacji cmentarza obrócona jest bowiem tyleż przeciwko zmarłym jako próba odarcia ich z okazywanej im czci, ile przeciwko żyjącym, dla których ów cmentarz ma znaczenie kultowe.

Zdania te mają odniesienie do wszystkich dawnych jeleniogórskich cmentarzy, Decydenci liczyli i liczą, że gdy wymrą żyjący, umrze pamięć o tych co umarli przed wielu laty i problem przestanie istnieć. Jest to strasznie prymitywne i nieludzkie myślenie.

Twoja reakcja na artykuł?

3
11%
Cieszy
2
7%
Hahaha
0
0%
Nudzi
14
50%
Smuci
1
4%
Złości
8
29%
Przeraża

Ogłoszenia

Czytaj również

Sonda

Czy Wigilia powinna być dniem całkowicie wolnym od pracy?

Oddanych
głosów
766
Tak
58%
Nie
25%
Nie ma to dla mnie znaczenia
17%
 
Głos ulicy
Czy Teatry Uliczne w tym roku się podobały?
 
Warto wiedzieć
Pierwsza baza antyrakietowa w Polsce
 
Rozmowy Jelonki
Muzyka jest całym moim życiem
 
Jelonka wczoraj
"Szlakiem tajnych przejść" na Zamku Czocha
 
Piłka ręczna
Kolejne wyróżnienia dla naszych dziewczyn
 
Aktualności
Kiedy otworzą Maka w Jeleniej Górze?
 
Aktualności
Trwa Forum KARR w Karpaczu
Copyright © 2002-2024 Highlander's Group