Początki miasta
Historia Kowar łączy się głównie z górnictwem rud żelaza i kowalstwem. W 1148 roku gwarek Walon Wawrzyniec Angelus odkrył na zboczu Góry Rudnik złoża rudy żelaza, co zapoczątkowało historię miasta. W odpowiedzi na to odkrycie, za poleceniem księcia Bolesława Kędzierzawego, w 1158 roku powstała osada. Rozpoczęto eksploatację rudy, produkcję żelaza i różnych wyrobów metalowych.
Stal z Kowar w Warszawie
W 1513 roku Kowary uzyskały prawa miejskie, nadane przez króla Władysława Jagiellończyka. Już wcześniej, w 1454 roku, używano pieczęci z herbem przedstawiającym skaczącego konia z młotem kowalskim i napisem "Sigillum Smedborgensis". Po nadaniu praw miejskich używano pieczęci z napisem "Sigillum Civitatis Metallicae 1525". W XVI wieku Kowary były jednym z głównych centrów przemysłu żelaznego na Dolnym Śląsku, eksportując dużo żelaza wgłąb Polski.
Rekordowy rok 1558 przyniósł eksport aż 1500 cetnarów żelaza do Polski. Nawet część konstrukcji pierwszego mostu warszawskiego wykorzystała kowarską stal.
Wojny sieją zniszczenia
Wojna trzydziestoletnia przyniosła jednak zniszczenia i spowolnienie rozwoju, a w mieście rozpoczął się okres rozwoju tkactwa.
W 1742 roku, w wyniku wojny prusko-austriackiej, Kowary przeszły pod panowanie Prus. Pod koniec XVIII i na początku XIX wieku podejmowano próby wznowienia górnictwa, ale głównym źródłem utrzymania ludności stało się już włókiennictwo. Dopiero w 1856 roku uruchomiono kopalnię magnetytu "Bergfreiheit", która z przerwami działała do 1962 roku.
Aż 6 obozów pracy było w Kowarach!
Po pierwszej wojnie światowej kontynuowano wydobycie rud żelaza (magnetytu) w Kowarach, co było związane z zapotrzebowaniem na surowce do rozwijającego się przemysłu zbrojeniowego III Rzeszy. W latach 1936-1944 rozpoczęto także wydobycie rudy uranu, co było efektem zapotrzebowania na ten surowiec w okresie II wojny światowej. W tym czasie na terenie miasta znajdowało się sześć niemieckich nazistowskich obozów pracy przymusowej.
Ludność wysiedlona
Po zakończeniu II wojny światowej, w 1945 roku, Kowary przypadły Polsce, a niemiecką ludność wysiedlono, zastępując ją polskimi przesiedleńcami, m.in. z Kresów Wschodnich. Po tym okresie wznowiono wydobycie rud uranu, jednak proces ten był owiany tajemnicą i ściśle strzeżony. Oficjalnie istniała tylko kopalnia rud żelaza, choć faktycznie prowadzono także wydobycie uranu. Budowano nowe sztolnie i szyby wydobywcze, a surowiec ten wykorzystywano głównie dla potrzeb radzieckiej atomistyki w latach 40. i 50. XX wieku.
Zakłady R-1 lepsze od 500 +
Po II wojnie światowej miasto rozwijało się głównie dzięki działalności Zakładów Przemysłowych R-1, związanym z wydobyciem uranu, oraz przemysłowi włókienniczemu, który produkował płótna lniane i słynne dywany. To doprowadziło do znacznego wzrostu populacji z około 4 tys. mieszkańców do 12,5 tys. mieszkańców po wojnie.
Przyłączyli Krzaczynę
W 1960 roku do Kowar została włączona wieś Krzaczyna ze zniesionej gromady Ścięgny.
Obok tajnej produkcji, w Kowarach działał także "normalny" przemysł, obejmujący sektory wydobywczy, maszynowy (jak Fabryka Maszyn Kowary) oraz włókienniczy (produkcja dywanów). W 1986 roku miasto straciło ruch pasażerski kolejowy, a w 2005 roku zamknięto także przewozy towarowe.
Okres włókienniczy
Fabryka Dywanów w Kowarach rozpoczęła działalność w połowie XIX wieku, a w 1854 roku miejscowi tkacze przeszli szkolenie w Smyrnie, co umożliwiło produkcję dywanów poprzez wiązanie węzełków na drewnianych krosnach.
Okres 1906-1912 to czas, w którym firma zdobyła nowe krosna, co pozwoliło na tkanie dywanów z bogatą gamą 64 kolorów wełny. W latach 30. firma odnosiła ogromne sukcesy, osiągając wysoką wydajność produkcji. Eksportowała swoje wyroby na szeroką skalę, docierając nie tylko do Niemiec, ale także do Skandynawii i Ameryki Południowej.
Eksport na rynek byłego Związku Radzieckiego trwał aż do lat 80. Po II wojnie światowej fabryka przekształciła się w jednoosobową spółkę skarbu państwa, a późniejsze zmiany doprowadziły do redukcji kosztów, zwłaszcza związanych z wynagrodzeniami pracowników. W 2009 roku fabrykę zamknięto.
Miejsca, które pomogą lepiej poznać historię miasta
W Kowarach znajduje się wiele miejsc, które pozwalają lepiej poznać historię tego miasta.
Przy ul. Jagiellończyka działa Skansen Górnictwa, prezentujący tradycje górnicze poprzez eksponaty starych urządzeń kopalnianych. W odrestaurowanej kamieniczce na ul. Górniczej mieści się Dom Tradycji Miasta, gdzie możemy zobaczyć zbiór pocztówek związanych z historią Kowar, kącik górniczy i alegorie zawodów na elewacji. Muzeum Sentymentów, umieszczone w budynku dawnej Fabryki Dywanów, przenosi nas w przeszłość, prezentując przedmioty i artefakty z minionej epoki.
Podziemne trasy turystyczne to kolejna atrakcja - "Kopalnia Podgórze" oraz "Sztolnie Kowary". Pierwsza to podróż przez wyrobiska dawnej kopalni, gdzie można poznać historię górnictwa w Kowarach, od wydobycia kruszców po tajną działalność zakładów przemysłowych. Druga trasa, "Sztolnie Kowary", to fascynująca podróż przez wnętrze góry Sulica, ukazująca historię poszukiwań surowców i wydobycia rudy żelaza oraz uranowych rud.
