Już po śmierci prawowitego seniora Władysława, przy wielu naciskach ze strony cesarza Bolesław Kędzierzawy pozwolił wrócić na Śląsk synom zmarłego, Bolesławowi i Mieszkowi. Młodzi książęta wrócili do ojcowizny w 1163 roku. Młodszy Mieszko Plątonogi objął we władanie ziemię raciborską i cieszyńską a pozostałe ziemie Śląska przejął Bolesław I Wysoki (był piątym Bolesławem w rodzie Piastów, ale pierwszym na Śląsku). Już bez kurateli stryja zaczęli rządzić swoimi ziemiami od 1166 roku.
Bolesław jak Kazimierz
Obaj książęta zajęli się natychmiast zagospodarowywaniem swoich ziem. Podobnie jak w XIV wieku król Kazimierz Wielki zastał „Polskę drewniana a zostawił murowaną”, także na długo wcześniej robił to na Śląsku Bolesław I Wysoki. System grodów jako miejsc obronnych i rezydencjonalnych zamieniał na murowane twierdze i zamki. To dzięki niemu powstały pierwsze tego typu budowle na ziemiach polskich. Część z tych obiektów była później rozbudowana przez jego następców i przetrwała do naszych czasów. Wśród nich są zamki- twierdze i zamki-siedziby książęce.
Zamki-twierdze
Do tej pierwszej grupy należą:
1. Zamek Wleń, zbudowany na trudno dostępnym miejscu. Był twierdzą a jednocześnie pełnił funkcję więzienia i skarbca książęcego. W latach 90. XX wieku trwały tu prace archeologiczne i obiekt był stopniowo odbudowywany. Od 2018 r. jest pod opieką Konsorcjum „Warownia”. Jest atrakcją turystyczną.
2. Zamek Chojnik, którego początki datuje się na XIII wiek; pełnił funkcję twierdzy do 1395 roku, kiedy przeszedł pod władanie Schaffgotschów; dziś jest pod opieką PTTK; jest atrakcją turystyczną.
3. Zamek Bolków, wznoszony od XIII wieku, będący silną twierdzą, był własnością Piastów do śmierci Bolka II i jego żony Agnieszki; dzisiaj jest oddziałem zamiejscowym Muzeum Karkonoskiego w Jeleniej Górze.
Zamki-dwory
Do drugiej grupy zamków - dworów książęcych zaliczają się:
1. Zamek w Głogowie; jego początki sięgają XIII wieku; był siedzibą książąt głogowskich; po wojnie całkowicie zniszczony; dzięki staraniom m.in. Mieczysława Kaczkowskiego, został odbudowany w latach 1978-1983. Dzisiaj jest siedzibą Muzeum Archeologiczno-Historycznego w Głogowie.
2. Zamek w Chojnowie; jego początki sięgają XIII wieku; był siedzibą książąt chojnowskich; przetrwał wojnę; dzisiaj jest siedzibą Muzeum Regionalnego w Chojnowie.
3. Zamek w Brzegu; uległ częściowemu zniszczeniu podczas wojny; przez wiele lat był odbudowywany m.in. dzięki zaangażowaniu Pawła Kozerskiego; od 1965 roku był siedzibą Muzeum Piastów Śląskich (wyprzedził Legnicę, która zrezygnowała z tego tematu i zajęła się miedzią). Po odbudowie, która zakończyła się w 1990 roku jest perełką renesansu śląskiego. Od 2005 roku jest narodową instytucją kultury.
Nie miały szczęścia
Dwa zamki w tej drugiej grupie nie miały szczęścia i straciły kiedyś swoje szanse stania się sztandarowymi obiektami tego typu na całym Śląsku. Są to:
1. Zamek w Jaworze; jego początki sięgają XIII wieku. Był rezydencją m.in. Bolka I Surowego i Bolka II Małego oraz jego żony Agnieszki, książąt świdnicko-jaworskich; od wojen śląskich w XVIII wieku pełnił funkcje więzienia. Taki charakter zachował do dzisiaj, co jest bardzo przygnębiające. Od 2006 roku na rzecz obiektu działa Stowarzyszenie Zamek Piastowski, ale nie daje to żadnych efektów.
2. Zamek w Legnicy; jego początki sięgają XII wieku; był rozbudowywany przez Henryka I Brodatego; w XIII wieku był najwspanialszą siedzibą książęcą w Polsce. Rezydował tu ostatni przedstawiciel rodu Piastów do 1675 roku. Został zniszczony pod koniec drugiej wojny światowej. W latach 60. XX wieku prowadzono na obiekcie badania archeologiczno-architektoniczne. Narodziła się myśl aby w tym wspaniałym obiekcie umieścić Muzeum Piastów, ale pomysłodawca utworzenia w mieście Legnicy placówki muzealnej Tadeusz Gumiński miał inny pomysł.
Zamek pusty i martwy
W rezultacie w Legnicy powstało Muzeum Miedzi, którego powstanie zablokowało utworzenie takiej placówki w Lubinie i jednocześnie umożliwiło utworzenie Muzeum Piastów Śląskich w Brzegu. Na legnickim zamku tymczasowo umieszczono cały szereg szkół i burs (było to dobre w czasach wyżu demograficznego). Istniejące do dzisiaj w Legnicy Muzeum Miedzi funkcjonuje w kilku obiektach (pałac opatów lubiąskich, budynek przy ul. Św. Jana, pomieszczenia w Akademii Rycerskiej i wynajmowane magazyny zbiorów). Dzisiaj zamek jest właściwie pusty i martwy.
Konieczna zmiana nazwy?
Z dziwnych powodów ani władze miasta Legnicy, ani dyrekcja Muzeum Miedzi w Legnicy nie widzą szansy jaką dałoby przeniesienie legnickiego Muzeum z zajmowanych przez nie kilku obiektów na zamek (koniecznie ze zmianą nazwy placówki !!!). Muzeum uzyskałoby wspaniałą siedzibę w jednym obiekcie, pawilon archeologiczny na zamku stałby się częścią ekspozycji stałej muzeum a zamek nabrałby właściwego mu blasku i stałby się jedną z największych atrakcji Śląska, podkreślając pozycję śląskich książąt piastowskich na ziemiach polskich.
